INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne 742105

• Monter keyboardów.
• Monter instrumentów cyfrowych.
• Monter instrumentów elektronicznych.
• Monter podzespołów elektronowych instrumentów muzycznych.
• Serwisant keyboardów.
• Serwisant instrumentów elektronicznych.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 7421 Electronics mechanics and servicers.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz źródeł internetowych,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• badań ankietowych prowadzonych w projekcie INFODORADCA+ w lutym 2019 r.,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Arkadiusz Białek – Multiarko, Radom.
• Małgorzata Kowalska – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Kamil Syzdoł – Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego, Radom.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Jolanta Religa – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Ireneusz Woźniak – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Mirosław Żurek – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Recenzenci:

• Robert Fleischer – Terapia Szkolenia Doradztwo. RIF. Robert Fleischer, Olsztyn.
• Dariusz Tomczak – Zespół Szkół Elektrycznych, Białystok.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Mirosław Górczyński – Forum Związków Zawodowych, Branża Nauki i Oświaty, Warszawa.
• Radosław Gutowski – Stowarzyszenie Elektryków Polskich Oddział Radomski, Radom.

Data(rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2019 r.

Monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne zajmuje się mechanicznym i elektrycznym montażem komponentów elektronicznych oraz elektroakustycznych na etapie produkcji oraz serwisowaniem i konserwacją elektronicznych instrumentów muzycznych w okresie ich eksploatacji.

Opis pracy

Monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne zajmuje się montażem elementów elektronicznych urządzeń muzycznych lub obsługą zautomatyzowanych maszyn montażowych, kalibracją ⁵ oraz zapewnieniem zgodności wykonanego urządzenia z dokumentacją techniczną. Oprócz prac związanych z produkcją elektronicznych instrumentów muzycznych (m.in. syntezatory ²⁴, samplery ²², keyboardy ⁶, perkusje oraz automaty perkusyjne ², elektroniczne pianina, moduły brzmieniowe ⁹) monter zajmuje się także ich naprawą i zabezpieczeniem przed ponownym uszkodzeniem.

Sposoby wykonywania pracy

Monter-elektronik – elektronicznych instrumentów muzycznych wykonuje pracę z wykorzystaniem metod, technik i procedur właściwych dla montażu, uruchamiania i testowania elektronicznego sprzętu muzycznego. Jego działania odnoszą się m.in. do:

• kompletowania podzespołów lub modułów niezbędnych do montażu całości urządzenia,
• w przypadku urządzeń wymagających bardzo wysokiego stopnia dokładności prowadzenia wstępnej selekcji lub weryfikacji podzespołów,
• dokonywania montażu powierzchniowego ¹² lub montażu przewlekanego ¹³ elementów elektronicznych na płytkach drukowanych ¹⁶,
• montowania mechanicznie modułów urządzenia wewnątrz jego obudowy i wykonywania połączeń elektrycznych między nimi,
• wstępnego uruchomienia zmontowanego urządzenia,
• kalibracji i strojenia ²³ wykonanego instrumentu muzycznego,
• weryfikacji i testu gotowego elektronicznego urządzenia muzycznego pod kątem zgodności z jego dokumentacją techniczną,
• napraw i konserwacji elektronicznych instrumentów muzycznych.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2 i 3.3. Kompetencje zawodowe.

Warunki pracy

Monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne swoją pracę wykonuje wewnątrz budynków w halach produkcyjnych (przy indywidualnych stanowiskach monterskich i pomiarowych lub przy liniach produkcyjnych) lub w punktach usługowych naprawy instrumentów muzycznych. Pomieszczenia te posiadają zazwyczaj naturalne i sztuczne oświetlenie i są często klimatyzowane. Praca jest realizowana w pozycji siedzącej lub stojącej, w zależności od jej charakteru.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne w działalności zawodowej wykorzystuje m.in.:

• przyrządy pomiarowe ²¹, takie jak multimetr elektroniczny ¹⁴, oscyloskop ¹⁵, analizator widma ¹, generator funkcyjny ⁴,
• oprogramowanie diagnostyczne/konfiguracyjne dedykowane do danego montowanego urządzenia,
• przyrządy umożliwiające montaż elektryczny, m.in. lutownice kolbowe ⁸, lutownice hot-air ⁷, zaciskarki przewodów,
• narzędzia umożliwiające montaż mechaniczny, m.in. wkrętaki, klucze, nitownice, szczypce.

Organizacja pracy

Organizacja pracy montera-elektronika – elektroniczne instrumenty muzyczne zależy od skali i technologii produkcji. Zadania mogą być wykonywane indywidualnie lub zespołowo pod nadzorem brygadzisty lub kierownika zmiany. Produkty końcowe są poddawane również kontroli jakości.

Praca montera-elektronika elektronicznych instrumentów muzycznych jest wykonywana w systemie jedno- lub dwuzmianowym, w wymiarze 8 godzin dziennie.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne w środowisku pracy może być narażony m.in. na:

• porażenia prądem elektrycznym,
• urazy termiczne (poparzenia),
• styczność z czynnikami chemicznymi (w tym oparami lutowniczymi),
• urazy mechaniczne (okaleczenia) związane z narzędziami ręcznymi oraz elektronarzędziami,
• choroby związane z długotrwałą wymuszoną pozycją pracy,
• choroby wzroku i alergie.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• ogólna wydolność fizyczna,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność narządu słuchu,
• sprawność układu mięśniowego,
• sprawność układu kostno-stawowego,
• sprawność narządów równowagi,
• sprawność zmysłu dotyku;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• zręczność rąk i palców,
• spostrzegawczość,
• ostrość wzroku,
• ostrość słuchu,
• rozróżnianie barw,
• czucie dotykowe;

w kategorii sprawności i zdolności

• uzdolnienia techniczne,
• wyobraźnia przestrzenna,
• rozumowanie logiczne,
• zdolność koncentracji uwagi,
• podzielność uwagi,
• zdolność nawiązywania kontaktu z ludźmi,
• współdziałanie i współpraca w zespole (grupie);

w kategorii cech osobowościowych

• samodzielność,
• samokontrola,
• rzetelność,
• dokładność,
• gotowość do pracy w szybkim tempie,
• gotowość do pracy indywidualnej,
• gotowość do współdziałania,
• odpowiedzialność za działania zawodowe,
• dbałość o jakość pracy.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.4. Kompetencje społeczne; 3.5. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

Do podjęcia pracy w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne wymagany jest ogólny dobry stan zdrowia, sprawność fizyczna, prawidłowy wzrok i słuch, sprawność zmysłu dotyku. Pod względem wydatku energetycznego praca w tym zawodzie należy do prac średnio ciężkich. Nie występują w niej specyficzne obciążenia umysłowe.

Przeciwwskazaniami do wykonywania zawodu monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne są m.in.:

• alergia na preparaty chemiczne (topniki ²⁵) i stopy lutownicze używane do montażu elementów elektronicznych,
• dysfunkcje kończyn dolnych i górnych ograniczające wykonywanie precyzyjnych czynności,
• wady wzroku i słuchu niepoddające się korekcji,
• zaburzenia równowagi,
• epilepsja,
• daltonizm,
• niektóre choroby psychiczne.

Więcej informacji znajduje się w sekcji:4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Obecnie (2019 r.) do podjęcia pracy w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne preferowane jest wykształcenie na poziomie branżowej szkoły I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa) np. w zawodzie pokrewnym monter-elektronik (aktualnie zawód szkolny elektronik).

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Pracę w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne może wykonywać również osoba, która:

• została przyuczona do zawodu,
• uzyskała doświadczenie w trakcie wykonywania pracy,
• odbyła szkolenia zorganizowane przez pracodawców, stowarzyszenia zawodowe, organizacje branżowe lub producentów elektronicznych instrumentów muzycznych.

W zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne nie jest wymagane posiadanie tytułów zawodowych, kwalifikacji i szczególnych uprawnień, jednakże podjęcie pracy w tym zawodzie ułatwia:

• posiadanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w szkolnym zawodzie pokrewnym elektronik (wcześniejsza nazwa monter-elektronik),
• ukończenie kwalifikacyjnego kursu zawodowego i zdanie egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne, potwierdzającego kwalifikację cząstkową EE.03 Montaż oraz instalowanie układów i urządzeń elektronicznych,
• posiadanie świadectwa czeladniczego lub dyplomu mistrzowskiego w zawodzie pokrewnym elektronik, nadawanych w ramach kształcenia rzemieślniczego po zdaniu egzaminu organizowanego przez Izby Rzemieślnicze.
• ukończenie szkoleń IPC z zakresu standardu jakości montażu układów elektronicznych, napraw i modyfikacji układów elektronicznych oraz płytek drukowanych, wymagań dla lutowanych zespołów elektrycznych i elektronicznych.

Dodatkowymi atutami przy zatrudnianiu w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne są m.in.:

• suplementy Europass (w języku polskim i angielskim) do dyplomów potwierdzających kwalifikacje zawodowe, wydawane na prośbę zainteresowanego przez Izby Rzemieślnicze oraz Okręgowe Komisje Egzaminacyjne,
• uprawnienia do obsługi maszyn i narzędzi stosowanych podczas montażu elektronicznych instrumentów muzycznych,
• certyfikaty i zaświadczenia potwierdzające udział w szkoleniach w zakresie montażu elektronicznych instrumentów muzycznych.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Nowo zatrudniony pracownik bez doświadczenia w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne zaczyna pracę jako pomocnik. Następnie może awansować na stanowisko samodzielnego montera, a w następnej kolejności kontrolera jakości lub konserwatora-serwisanta – warunkiem jest posiadanie doświadczenia zawodowego.

Monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne jako samodzielny pracownik posiada możliwość wykonywania pracy bez nadzoru technicznego. Po 2-5 latach może on nadzorować pracę zespołu pracowników jako brygadzista lub mistrz produkcji.

Możliwość dalszego rozwoju zawodowego można uzyskać m.in. poprzez:

• doskonalenie umiejętności w branżowych szkoleniach organizowanych przez pracodawców,
• zdobycie średniego wykształcenia i tytułu technika w zawodzie pokrewnym technik elektronik,
• zdanie egzaminu dojrzałości i ukończenie wyższej uczelni o profilu elektronicznym,
• uczestniczenie w specjalistycznych kursach i szkoleniach z zakresu montażu lub serwisu elektronicznych instrumentów muzycznych, organizowanych przez producentów tych instrumentów,
• założenie i prowadzenie własnej działalności gospodarczej w zakresie montażu elektronicznych instrumentów muzycznych lub ich serwisu,
• udział w kształceniu i/lub szkoleniu w zawodach pokrewnych.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2019 r.) w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych w edukacji formalnej oraz pozaformalnej.

Istnieje możliwość potwierdzenia (przed Okręgową Komisją Egzaminacyjną) kompetencji przydatnych do wykonywania zawodu monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne w zawodzie pokrewnym elektronik (wcześniejsza nazwa monter-elektronik), w zakresie kwalifikacji EE.03 Montaż oraz instalowanie układów i urządzeń.

Alternatywną drogę potwierdzania kompetencji w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne oferuje system rzemieślniczego przygotowania zawodowego, który umożliwia uzyskanie tytułu czeladnika, a następnie mistrza w zawodzie pokrewnym elektronik. Dokumentami potwierdzającymi te tytuły są odpowiednio: świadectwo czeladnicze oraz dyplom mistrzowski.

Inną formą potwierdzenia kompetencji jest ukończenie kursów i szkoleń z zakresu montażu urządzeń elektronicznych.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Przygotowanie i ocena jakości elementów potrzebnych do montażu elektronicznego instrumentu muzycznego.
• Z2 Montowanie mechaniczne i elektryczne modułów i elementów wewnątrz obudowy urządzenia.
• Z3 Uruchomienie wstępne, przeprowadzenie kalibracji i strojenia zmontowanego instrumentu oraz ocena zgodności z dokumentacją techniczną.
• Z4 Serwisowanie i konserwacja elektronicznych instrumentów muzycznych.

Kompetencja zawodowa Kz1: Montaż elektroniczny i mechaniczny elektronicznych instrumentów muzycznych na etapie ich produkcji obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Kompetencja zawodowa Kz2: Uruchamianie, kalibrowanie, serwisowanie i konserwacja elektronicznych instrumentów muzycznych obejmuje zestaw zadań zawodowych Z3, Z4, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne powinien posiadać kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za jakość montażu, konserwacji i naprawy elektronicznych instrumentów muzycznych.
• Wykonywania samodzielnie zadań, zgodnie z dokumentacją techniczną montowanego urządzenia oraz poleceniami przełożonych.
• Podejmowania współpracy w zespole pracowniczym uczestniczącym w procesie produkcji elektronicznych instrumentów muzycznych.
• Oceniania swoich działań i ich korygowania w przypadku zauważonych błędów związanych z wykonywaniem montażu, konserwacji i naprawy elektronicznych instrumentów muzycznych.
• Kierowania się zasadami zgodnymi z etyką zawodową i obowiązującymi przepisami.
• Doskonalenia własnych kompetencji zawodowych poprzez samokształcenie i uczestnictwo w kursach i szkoleniach związanych z wykonywanym zawodem.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne może podejmować pracę w różnych gałęziach gospodarki, związanych z instrumentami muzycznymi. Potencjalnym miejscem pracy są zakłady przemysłu elektronicznego i przedsiębiorstwa usługowe, zajmujące się:

• produkcją elektronicznych instrumentów muzycznych,
• konserwacją i serwisem elektronicznych instrumentów muzycznych,
• instalacją i obsługą elektronicznych instrumentów muzycznych.

Monterzy-elektronicy – elektroniczne instrumenty muzyczne mogą być również zatrudnieni:

• jako personel pomocniczy w laboratoriach i instytucjach badawczych,
• w zakładach produkcyjnych, gdzie wykonuje się montaż elementów i modułów elektronicznych, a także nadzoruje automaty montażowe.

Monterzy-elektronicy – elektronicznych instrumentów muzycznych mają możliwość prowadzenia własnej działalności gospodarczej, np. w zakresie naprawy elektronicznych instrumentów muzycznych.

Kształcenie

Obecnie (2019 r.) w ramach systemu kształcenia zawodowego w Polsce nie przygotowuje się kandydatów do pracy w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne.

Kształcenie w zawodzie pokrewnym monter-elektronik (obecnie zawód szkolny elektronik) oferują branżowe szkoły I stopnia (dawniej zasadnicze szkoły zawodowe).

Możliwe jest również uczestnictwo w kwalifikacyjnych kursach zawodowych (dla dorosłych) w ramach kwalifikacji EE.03 Montaż oraz instalowanie układów i urządzeń elektronicznych (właściwej dla zawodu elektronik), które mogą prowadzić:

• publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
• niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
• publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
• podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.

Kwalifikację EE.03 Montowanie oraz instalowanie układów i urządzeń elektronicznych potwierdzają (również w trybie eksternistycznym) Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Kompetencje przydatne do wykonywania zawodu monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne można także uzyskać w systemie rzemieślniczego przygotowania zawodowego, w zawodzie pokrewnym elektronik. Tytuł czeladnika, a potem mistrza w tym zawodzie, po spełnieniu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu, potwierdzają Izby Rzemieślnicze.

Szkolenie

Osoby pracujące w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne mają możliwość uczestniczenia w szkoleniach organizowanych przez:

• przedsiębiorstwa zatrudniające tych pracowników,
• przedsiębiorstwa zajmujące się sprzedażą elektronicznych instrumentów muzycznych,
• producentów elektronicznych instrumentów muzycznych,
• wyspecjalizowane podmioty szkoleniowe.

Przykładowa tematyka szkoleń może dotyczyć m.in.:

• lutowania ręcznego w technologii przewlekanej,
• lutowania ręcznego w technologii powierzchniowej,
• naprawy i modyfikacji układów elektronicznych oraz płytek drukowanych,
• standardu jakości montażu układów elektronicznych,
• wymagań dla lutowanych zespołów elektrycznych i elektronicznych,
• obsługi elektronicznych przyrządów pomiarowych,
• przygotowania do egzaminu SEP (uprawnienia elektryczne do 1kV).

W wyniku szkoleń można również uzyskać odpowiednie uprawnienia i autoryzacje producentów elektronicznych instrumentów muzycznych.

Organizatorzy szkoleń poświadczają uzyskane przez uczestników kompetencje stosownymi certyfikatami/zaświadczeniami.

Obecnie (2019 r.) wynagrodzenie osób pracujących w zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne jest zróżnicowane i wynosi średnio 3800 zł brutto miesięcznie w przeliczeniu na jeden etat. Poziom wynagrodzeń na stanowiskach wymagających wyższych kompetencji oraz znacznego doświadczenia (np. konserwacja, serwis) kształtuje się najczęściej w przedziale od 3000 zł do 5000 zł brutto miesięcznie.

Poziom wynagrodzeń osób wykonujących zawód montera-elektronika – elektroniczne instrumenty muzyczne uzależniony jest m.in. od:

• doświadczenia i posiadanych kompetencji zawodowych,
• zakresu odpowiedzialności i szczegółowego zakresu zadań,
• wielkości i zaawansowania technologicznego przedsiębiorstwa,
• regionu Polski i wielkości aglomeracji,
• koniunktury na rynku pracy.

W zawodzie monter-elektronik – elektroniczne instrumenty muzyczne możliwe jest zatrudnienie osób z niepełnosprawnościami.

Warunkiem niezbędnym jest identyfikacja indywidualnych barier i dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób:

• z dysfunkcją narządu słuchu (03-L), jeśli posiadana wada jest skorygowana implantem lub aparatem słuchowym,
• z zaburzeniami głosu, mowy (03-L), jeśli możliwy jest skuteczny kontakt interpersonalny i komunikacja,
• z dysfunkcją narządu wzroku (04-O), jeśli posiadana wada jest skorygowana odpowiednimi szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi, które zapewnią ostrość widzenia,
• z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych (05-R), która nie wyklucza stania i chodzenia, w tym samodzielnego przemieszczania się,
• z niewielką dysfunkcją kończyn górnych (05-R), która nie wyklucza wykonywania bardziej precyzyjnych czynności.